Donnersmarck

Właściciele Kochłowic, Halemby, Bykowiny, Wirka

Rodzina Henckel von Donnersmarck wywodzi się ze Spiskiego Czwartku, kiedyś nazywanego Czwartkowym Targiem. Niemiecka wersja nazwy tej miejscowości stała się drugim członem nazwiska rodu. Najstarsze wzmianki o Donnersmarckach pochodzą z przełomu wieków XIV i XV i dotyczą niejakiego Henckel de Quintoforo. Prawdopodobnie spokrewnieni byli z możnym rodem Turzonów de Bethlenvalva i podobnie jak oni zajmowali się kupiectwem i przemysłem. Do przeniesienia rodu ze Spisza na Śląsk przyczynił się Łazarz I Starszy, który pożyczywszy cesarzowi znaczne sumy w dobie wojny trzydziestoletniej otrzymał w zamian bytomskie i bohumińskie państwa stanowe. W kolejnych latach rodzina uzyskała nadania dziedzicznych tytułów baronów, a następnie hrabiów Rzeszy. W połowie XVIII wieku majątki Hencklów znalazły się w większości w państwie pruskim.

Potomkowie Łazarza II w następnych stuleciach podzielili się na kilka linii i gałęzi. W XIX w. w okresie rewolucji przemysłowej do wielkiego znaczenia oraz bogactwa doszli: Hugo I (1811-1890) z linii bytomsko-siemianowickiej oraz Karol Łazarz (1772-1864) i jego syn Guido (1830-1916) z linii tarnogórsko-świerklanieckiej. Dzięki ich działalności Hencklowie stali się jedną z najbogatszych rodzin na Śląsku i w Niemczech. Na obszarze dzisiejszej Rudy Śląskiej znajdowały się majątki Hugona Donersmarcka. Podstawą fortuny Hugona był przemysł. Z jego działalnością wiąże się rozbudowa kopalń „Błogosławieństwo Boże” i „Hugo-Zwang”, huty „Antonia” oraz cynkowni wireckich. Powołał do życia spółkę akcyjną z kapitałem sześciu milionów talarów, pod nazwą "Zjednoczone Huty Królewska i Laura" z siedzibą w Berlinie. W 1890 roku jego przedsiębiorstwa zatrudniały prawie 50 tys. robotników.

Hrabia Hugo Przyczynił się do budowy kilkunastu nowych szkół. Założył w 1853 roku Kasę Emerytalną (czym wyprzedził o dwie dekady lat państwowe ustawodawstwo socjalne). W 1884 roku razem z Schaffgotschami zadeklarował, że przyjmie do pracy każdego, kto sprzeciwiał się polityce Kulturkampfu i za swoje przywiązanie do katolicyzmu straci pracę. Sfinansował częściowo lub w całości budowę i doposażanie nowych kościołów m.in. w Bytomiu, Piekarach Śląskich, Radzionkowie, Siemianowicach, zaś w naszym mieście w Halembie, Nowym Bytomiu, Kochłowicach i Wirku. Po jego śmierci w 1890 roku linia ta podzieliła się: Hugo II (1832-1908) stał się założycielem linii na Brynku i Krowiarkach (wygasła w 1993 r.), Łazarz IV (1835-1914) - linii na Nakle i Ramułtowicach, Artur (1836-1921) - karynckiej linii na Wolfsbergu. Także i potomkowie Hugona nie zostali głusi na potrzeby społeczne. Przykładem jest m.in. współpraca hr. Łazarza z księdzem Ludwikiem Tunklem, choćby przy budowie ośrodka dla niepełnosprawnych w Kochłowicach.

W wyniku klęski III Rzeszy w 1945 roku Donnersmarckowie utracili całkowicie śląską fortunę.